Akademik bir ankette, 120 trader'a, önceki 20 yılın 19'unda pozitif getiri sağladığı geriye dönük test edilmiş bir yatırım stratejisi verildi. 12 aylık uygulamadan sonra, yalnızca bir trader bunu tutarlı bir şekilde uygulamayı ve kâr elde etmeyi başardı. Nedenini merak ediyor musunuz? Alman finans psikoloğu, zihin eğitmeni ve trader Norman Welz, popüler kitabı Yatırım Psikolojisi'de (Trading Psychology), cevabın ruh hali olduğunu söylüyor.
Yatırım psikolojisi nedir?
Başarılı yatırımın disiplin gerektirdiğini sık sık duyarız. Bunu anlamak başka, pratikte uygulayabilmek ise bambaşka bir şeydir. Uzmanlara göre, yatırım kararlarının çoğu beynin rasyonel kısmı tarafından değil, bilinçaltı, yani insan hayatında daha önceden oluşturulmuş olan davranışlar tarafından alınır. Bu davranışlar yatırım da dahil olmak üzere hayatın her alanında kendilerini tekrar etmeye devam ettikleri için, sonunda art arda kayıplara yol açarlar.
Sorunun asıl nedeni zekâ değildir. Welz'in belirttiği gibi, fark yaratan husus sadece uygulanan yatırım psikolojisidir. İnsanlar her şekilde güvenliğe değer verir. Welz; "Yatırım, içinde bulunabileceğiniz en güvensiz iştir. Başka hiçbir meslek bu kadar çok ve bu kadar yoğun duygu yaratmaz ve kişiliğimizi bu kadar yansıtmaz." görüşünü savunuyor. Yatırımcıların sadece parayla yatırım yapmadıklarını, kendilerinin de paraya dönüştüklerini söyleyecek kadar ileri gidiyor.
Yatırımcılar neden yatırım psikolojisini görmezden geliyor?
Çoğu yatırımcı, ruh halleri üzerinde çalışmanın pek de önemli olmadığını düşünme eğilimindedir. Grafikler, teknik analiz ve temel bilgilere odaklanırlar. Önemli olan bilgi sahibi, deneyimli,soğukkanlı ve rasyonel olmaktır. Bilgi gerekli olmakla birlikte, Welz, başarılı trader'ları başarısız trader'lardan nihai olarak ayıran şeyin, düşünce yapısı üzerine yapılan çalışma olduğuna inanıyor. Bu, bilginin önemsiz olduğu anlamına gelmez ancak bilgi yanlış davranış kalıpları tarafından geçersiz kılınır. Sorun, yatırımın teknik yönünü öğrenmenin, değişmesi zaman gerektiren köklü davranış kalıplarını değiştirmekten daha basit olmasıdır. Welz’e göre, şayet durum böyle olmasaydı, yollar Ferrari ve Porsche'lerle dolu olurdu.
Başarılı bir ticaret beynini herkes eğitebilir mi?
Welz, bilinçaltı ve hipnoz yoluyla trader'ların düşünce yapısı üzerine çalışır. Müşterilerini güven duygusuna sokar ve istenen yetkinlikleri beyinlerinin bilinçaltı bölgelerine yazdırır. Bilim kurgu gibi geliyor, değil mi? Ruh hali eğitimi yeni bir kavram değildir. Psikoloji eğitiminin en eski örneklerinden biri spordan gelir. Illinois Üniversitesi'nde Amerikalı bir eğitim psikolojisi profesörü olan Coleman Griffith, Amerika Birleşik Devletleri'nde 'Spor psikolojisinin babası' olarak kabul edilir. En büyük çıkışlarından biri, 1938'de, o zamanlar duyulmamış bir iş olan, Chicago Cubs için spor psikoloğu olarak işe alınmasıydı.
En iyi performans gösteren sporcularla çalışan zihinsel kondisyon koçları günümüzde oldukça yaygındır. Michael Jordan, Bulls takımında kendisinin sahadaki liderliğinde dönüşüm gerçekleştirmek suretiyle, Jordan'ın takımı altı NBA şampiyonluğuna taşımasına yardımcı olan, ünlü zihin ve meditasyon koçu George Mumford'a (inanılmaz bir iyileşme öyküsü olan eski bir alkol bağımlısı) minnettar. Mumford ayrıca Kobe Bryant, Shaquille O'Neal, Lamar Odom ve sayısız diğer NBA oyuncusunun oynadıkları maçları döndürmesine yardımcı oldu. Üç kez Super Bowl şampiyonu olan Tom Brady, Michigan Üniversitesi'ne eğitim gördüğü sırada zihinsel koçluk hizmetlerine erişmeye çalışan ilk kişiler arasındaydı. Almanya'da bu alandaki en önemli isimlerden biri, 2004'ten beri Almanya milli futbol takımının ilk spor psikoloğu olan Dr. Hans-Dieter Hermann'dır. Rekabeti seven sporcular ve koçların yanı sıra, müşterileri arasında politikacılar ve Alman ekonomisinde en iyi performansı gösteren kişiler yer alıyor.
Sonuç
Yatırım psikolojisini anlamak, yalnızca yatırımcıların kendi dürtülerini kontrol etmelerine izin verdiği için değil, aynı zamanda onlara başkalarının duygusal davranışlarından faydalanmak için gereken nesnelliği sağladığı için net bir avantaj sağlar.
Fotoğraf kredisi: Adobe Stock – Resim 1: kunakorn, Resim 2: Who is Danny