Çatışmalar ve jeopolitik belirsizlik, 2024’te petrol fiyatları üzerinde etkili oldu ve öngörülemez bir yıl yaşattı. Brent ham petrolünün fiyatı 2024 boyunca varil başına kabaca ortalama 80$ civarındaydı.
Goldman Sachs Research, bu yıl Brent petrolün varil başına 70$-80$ arasında işlem göreceğini ve ortalama 76$ olacağını öngörüyor. Global Commodities Research başkan yardımcısı ve Oil Research başkanı Daan Struyven’a göre, fiyatlar OPEC dışı ülkelerdeki üretim oranının yanı sıra yaptırımlardan gümrük vergilerine kadar jeopolitik faktörlerden de ciddi düzeyde etkilenecek.
Kanıt 1: Brent ham petrolün bu yıl varil başına 70$-85$ arasında işlem görmesi bekleniyor
Kaynak: ICE, Goldman Sachs Research
OPEC+ petrol üreticilerinin (ilk OPEC üyeleri ve petrol üreten diğer 10 ülkenin kurduğu bir grup) atıl kapasitesi oldukça yüksek olduğundan bu durum fiyat artışını sınırlandırabilir. Aynı zamanda, OPEC’in fiyat elastikiyeti ve enerji fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı artırabileceği veya azaltabileceği kaya petrolü arzının petrol fiyatında sert bir düşüşü sınırlandırması bekleniyor.
Ekip, petrol fiyatının üreticilerin yüksek atıl kapasiteleri nedeniyle benzer bir seviyeye düşmeden önce kısa vadede ılımlı düzeyde yükseleceğini öngörüyor. Ancak petrol fiyatları öngörülmesi zor olabilen ve fiyatların 70-80$ aralığının dışına çıkmasına neden olabilecek jeopolitik olaylardan etkilenmektedir.
„Struyven, ekip raporunda “İleriye baktığımızda petrol talebinin önümüzde on yıl için büyümesini bekliyoruz,” ifadelerini kullandı. Gelişmekte olan pazarların enerji talebi bu ekonomiler büyüdükçe artacak. Ayrıca hava yolculuklarını karbonsuzlaştırma ve petro kimya ürünleriyle ilgili çeşitli zorluklar varlığını sürdürüyor.
Atıl kapasite gelecek sene de petrol fiyatlarını dizginleyebilir
Goldman Sachs Research’e göre petrolde atıl kapasitenin yüksek olması, süregelen katı talebe rağmen petrol fiyatlarının bu yıl fazla yükselmesini önleyebilir.
Aslında, piyasanın 2025 yılında petrolde büyük bir üretim fazlası beklemesi, geçen yıl fiyatlarda yaşanan düşüşü kısmen açıklayabilir.
Ancak uzmanlar gelecek aylarda yaşanacak üretim fazlasının tam ölçeği konusunda anlaşmaya varamıyor. Bazıları günde 1,2 milyon varil kadar bir üretim fazlası beklerken diğerleriyse yetersiz üretim öngörüyor. Goldman Sachs Research günde 0,4 milyon varil üretim fazlası ile makul bir öngörüde bulunuyor.
Bu üretim fazlası OPEC dışındaki ulusların üretimindeki artıştan kaynaklanacak. Goldman Sachs Research, OPEC dışı ülkelerin hidrokarbon sıvıları arzının (Rusya hariç) 2025 yılında günde 1,7 milyon varil artacağını tahmin ediyor. Büyümenin çoğu, özellikle ABD olmak üzere dört Amerika Kıtası ülkesinden gelecek: ABD, Kanada, Brezilya ve Guyana
Talep direncini koruyacak
Goldman Sachs Research, petrole talebin bir on yıl daha artacağını öngörüyor. Bu on yılın ikinci yarısında yılda yaklaşık %4 büyüyen GSYİH'leri ile gelişmekte olan piyasaların enerji ihtiyaçlarının sert bir şekilde artması bekleniyor. Gelişmekte olan piyasalarda gelirler arttıkça, karayolu ve hava taşımacılığına olan talep de artacak.
Plastikler ve hava yolculuğu söz konusu olduğunda karbonsuzlaştırma çabaları özellikle zorlayıcı görünüyor. Goldman Sachs Research, 2040 yılına kadar dünya genelinde hava yolcusu sayısının %100 artmasını öngörüyor. Ancak karayolu taşımacılığı söz konusu olduğunda, elektrikli araç satışlarının artmasıyla birlikte araç başına petrol tüketimindeki düşüşün, hava yolcusu başına petrol tüketimindeki düşüşten daha sert olacağı tahmin ediliyor.
Aslında, elektrikli araç satışlarının orta vadede petrol talebi üzerinde baskı oluşturması bekleniyor. Elektrikli araç satışlarından kaynaklanan küresel petrol talebi büyümesi üzerindeki baskı şu anda günde yaklaşık 0,4 milyon varil seviyesinde. Goldman Sachs Research, 2026 yılında 17 milyon elektrikli araç satılacağı varsayımıyla (geçen yıl 11 milyon elektrikli araç satılmıştı) bu rakamın 2026 yılına kadar yaklaşık 0,6 milyon varile çıkmasını bekliyor.
Coğrafi ve siyasi etkenlerin enerji fiyatlarındaki rolü
Jeopolitik olaylar gelecek yıl petrol piyasasında önemli bir etkiye sahip olacak. Bu olayların doğasını tam olarak tahmin etmek zor olsa da ham petrol fiyatı çok farklı senaryolarda modellenebilir.
Örneğin, İran petrol arzı “maksimum baskı” politikasında daha sıkı yaptırımların uygulanmasını yansıtacak şekilde günde bir milyon varil azalırsa, OPEC+'nın yıl boyunca arzını artırdığı varsayıldığında Brent fiyatı 2025 ortalarında varil başına 85$’a doğru yükselebilir.
ABD'nin Mayıs 2018'de İran'la nükleer anlaşmadan ayrılmasıyla pandeminin başlaması arasında İran'ın sıvı yakıt ihracatı günde 2,4 milyon varil azaldı ve OECD ülkelerine yapılan ihracat sıfıra düştü.
ABD'li bazı politika temsilcilerinin İran'a yönelik sert yorumları, İran'ın petrol ihracatında önemli bir düşüşün olası olduğunu gösteriyor. Ancak düşüş muhtemelen 2018-2019'dakinden daha küçük olacaktır, çünkü Çin şu anda İran'ın petrol ihracatında %90'lık bir paya sahip.
Amerika’nın İsrail’e verdiği desteğin derecesi de petrol piyasaları açısından bir diğer önemli politika odağıdır. ABD'nin desteği güçlenirse, İran'dan ham petrol tedarikinde kesinti olasılığı artabilir ve bu da küresel petrol fiyatlarını yükseltebilir.
Örneğin, Goldman Sachs Research'e göre, İran'ın hidrokarbon sıvı ihracatında altı ay süreyle yaşanacak ve günlük bir milyon varil (İran'ın toplam günlük sıvı yakıt ihracatının yarısına eşdeğer) azalmaya neden olacak bir kesinti, Brent fiyatlarını geçici olarak varil başına yaklaşık 90 dolara yükseltebilir. Bu, açığı kapatmak için OPEC+’ın petrol arzını hızlıca artırdığı varsayılarak yapılmış bir tahmin.
Öte yandan, ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin beklenenden daha geniş kapsamlı gümrük vergileri orta vadede petrol fiyatını düşürebilir. Goldman Sachs Research, ABD'nin %10'luk kapsamlı bir gümrük vergisi uygulaması halinde Brent'in 2026 yılı sonunda 60$'ın altına düşeceğini tahmin ediyor.
Bu makale yalnızca eğitim amaçlı sağlanmaktadır. Bu makalede yer alan bilgiler, herhangi bir Goldman Sachs kuruluşunun alıcıya tavsiyesi niteliğinde değildir ve Goldman Sachs, bu makale aracılığıyla alıcılara herhangi bir mali, ekonomik, hukuki tavsiye veya yatırım, muhasebe ya da vergi tavsiyesi sunmamaktadır. Ne Goldman Sachs ne de bağlı şirketlerinden herhangi biri, bu makalede yer alan beyanların veya herhangi bir bilginin doğruluğu veya eksiksizliği konusunda açık veya zımni herhangi bir beyanda bulunmaz veya garanti vermez ve bu nedenle her türlü sorumluluk (doğrudan, dolaylı veya sonuç olarak ortaya çıkan kayıp veya hasar dahil) açıkça reddedilir.
Kaynak: Bu makale 9 Ocak 2025 tarihinde “How geopolitics will ripple through oil prices in 2025” başlığı altında www.goldmansachs.com adresinde yayınlanmıştır. Lütfen burada yer alan ifadelerin yatırım önerisi oluşturmadığını dikkate alın.
Fotoğraf sahipleri: Resim 1: Adobe Stock – Sodel Vladyslav